Phnom Penh: de hoofdstad van dit land, een plaats waar zich heel wat gruwelijkheden afspeelden.

Het busticket voor de rit van Battambang naar Phnom Penh boekten we via onze guesthouse omdat daaraan geen meerprijs verbonden was en er gratis transport voorzien werd naar het vertrekpunt van de bussen.

Toen we ons om 6u30 ’s morgens aan de receptie meldden bleek al dat er iets niet helemaal juist zat, we werden onmiddellijk met de brommer naar het busstation gebracht waar bleek dat de bus al vertrokken was, een kwartier voor het normale vertrekuur. We werden op een minibus gezet en zetten de achtervolging in naar de bus die tot Phnom Penh reed. Die stond ons op te wachten aan een benzinestation en zette ons zo’n 5u later weer af in de hoofdstad van Cambodja.

We vonden snel een leuke guesthouse, nadat we onze bagage hadden afgezet reden we ineens naar de ambassade van Laos om ons visum te regelen. Daar stonden we voor een gesloten deur, het bleek vandaag aan Laotiaanse feestdag te zijn.

Dus vroegen we onze chauffeur om ons ineens aan het Koninklijk Paleis af te zetten.  De inkomprijs vonden we aan de hoge kant, maar nu we hier toch zijn pikken we zoveel mogelijk mee. Eigenlijk wordt van het hele domein niet zoveel opengesteld voor publiek, op een goei uurtje heb je alles gezien en ook daarom vinden we de inkomprijs overdreven.

De gebouwen zijn mooi, maar vergelijkbaar met andere boeddhistische tempels. Binnenin de zilveren pagode staan vele Boeddhabeelden waaronder één met 9.584 diamanten en de mooie Emerald Boeddha.

Op onze tweede dag huren we een fiets waarmee we ’s morgens opnieuw naar de ambassade van Laos fietsen. We zijn de eerste bezoekers vandaag en hoeven voor de eerste keer eens niet in een ellenlange rij aan te schuiven. Net wanneer we willen buiten wandelen na een snelle aanvraag worden we aangesproken door een oudere Chinese vrouw. Zij spreekt geen 2 woorden Engels en heeft er dus geen idee van hoe ze haar aanvraagformulier moet beginnen invullen. Gelukkig heeft ze een chinees-engelse vertaalcomputer op zak en na bijna 1u is het ons gelukt om alles in te vullen.

Niet ver van de ambassade ligt de bekende Tuol Sleng gevangenis of S-21, de plek waar Pol Pot zijn gevangenen vasthield en liet folteren. Voor dit gebouw door hem werd ingenomen was dit een school, het domein bestaat uit 4 verschillende gebouwen die allen anders werden ingericht en waar verschillende categorieën van mensen werden gevangen gehouden. Iedereen die gestudeerd had of een hoge functie bezat werd het doelwit van Pol Pot, maar ook arbeiders, boeren, techniekers, intellectuelen, monniken, leerkrachten, studenten en zelfs ministers en diplomaten behoorden tot zijn slachtoffers.

Om een duidelijk beeld te krijgen van wat er zich hier allemaal heeft afgespeeld nemen we een gids.

Het eerste wat we zien als we het domein oplopen zijn 14 witte graven, dit is de rustplaats van de laatste 14 slachtoffers uit deze gevangenis. Daarna komen we aan blok A, hier werden de politieke gevangenen en intellectuelen vastgehouden. Elk van hen had een aparte kamer, wanneer we de eerste binnenstappen krijgen we meteen een raar gevoel. Een ruime kamer waarin alleen een ijzeren bed staat en daarop liggen de objecten die gebruikt werden om te martelen, de ijzeren doos die diende als toilet en de kettingen waarmee de gevangene werd vastgemaakt. Aan de muur hangt een foto van de persoon die in deze kamer werd teruggevonden nadat het regime was gevallen. De gruwelijkheden worden ons al snel duidelijk, je krijgt er de krop van in de keel.

Zeker wanneer we de andere gruwelijke foto’s zien in de volgende kamers en onze gids ons wijst op de bloedvlekken op de grond en het plafond. De gevangenen werden maandenlang ondervraagd, uren per dag en werden vaak gedwongen om valse verklaringen af te leggen. Ze werden gemarteld op de meest pijnlijke manieren: vingernagels werden uitgetrokken, er werd alcohol in hun neus gegoten waardoor ze stierven wanneer dit hun hersenen bereikte, mensen werden ondersteboven gehangen waarna ze met hun hoofd omlaag in een vat werden gelaten dat gevuld was met uitwerpselen van de gevangenen, bij sommigen werd de keel overgesneden of soms zelfs de buik.

Het executeren gebeurde vrijwel nooit op het domein van de gevangenis, daarvoor werden de gevangenen in een busje gezet en naar de killing fields gebracht.

Het is echt even slikken nadat we dit eerste gebouw buitenkomen, het lijkt alsof dit alles gisteren nog plaatsvond. Je staat hier te midden van de plaats van alle gruwel, in de kamers waar mensen maandenlang hebben afgezien en dat alles nog eens gestaafd met foto’s.

In het volgende gebouw vinden we heel wat foto’s van gevangenen uit Tuol Sleng, in totaal meer dan 17.000, van elke gevangene werd een foto gemaakt bij aankomst. Alle vrouwen hebben kortgeknipt haar, lang haar en een bril duidde immers op intelligentie en dat was net hetgene dat Pol Pot wilde uitroeien. De foto’s van de mannelijke gevangenen vinden we op een volgend bord, iedereen heeft hier een nummer dat met een veiligheidsspeld werd vastgemaakt, sommige mannen werden van bij het begin gefolterd waarbij de veiligheidsspeld door hun nekvel werd gestoken in plaats van op hun kledij werd vastgemaakt.

Daarna zien we ook de vele foto’s van de kinderen die hier werden vastgehouden, zelfs baby’s werden niet gespaard. In de gevangenis heerste absolute stilte, wanneer een baby huilde werd hij tegen de muur gesmakt totdat het gehuil stopte. Baby’s werden in de lucht gegooid en daarbij in de lucht doodgeschoten, ik kan je verzekeren dat je kippenvel krijgt bij het aanhoren van zulke verhalen.

De soldaten die werkten voor het regime van de Rode Khmer waren stuk voor stuk vrijwilligers. Vaak waren dit arme boeren, zowel mannen als vrouwen maar ook veel kinderen, omdat zij toch geen toekomst hadden en op deze manier zeker waren dat ze genoeg te eten zouden krijgen. Wanneer ze zich niet opgaven als vrijwilliger was de kans groot dat ze zelf gevangen genomen werden of dat ze onmenselijk hard moesten werken op het veld.

In de gevangenis zelf werkten kinderen tussen de 10 en 15 jaar oud, zij werden opgeleerd en waren uitzonderlijk gewelddadig en onrespectvol tegenover de gevangenen.

In gebouw C werden piepkleine cellen gemaakt uit baksteen en hout van 0,8 op 2m, het bovenste verdiep was de massa-kamer. Ook hier liggen de kettingen nog waarmee de benen van de gevangen werden vastgemaakt, vaak zien we nog bloedvlekken.

De ramen in elke cel werden voorzien van tralies zodat er geen ontsnappingen mogelijk waren. Dit gebouw werd echter ook nog eens afgebakend met prikkeldraad waarbij er bovenaan elektriciteit werd opgezet nadat een vrouwelijke gevangene zelfmoord pleegde door van de bovenste verdieping naar beneden te springen.

Wanneer we verder over het domein wandelen naar het laatste gebouw lopen we op een cameraman en een vrouw die een oude, Cambodjaanse man interviewen. Dit blijkt 1 van de slechts 7 overlevenden te zijn uit deze gevangenis !

Ongelofelijk hoe deze man het kan opbrengen om terug te keren naar deze plaats van gruwel waar hij 2 jaar werd vastgehouden en gemarteld. Dit moet afschuwelijke, maar vooral pijnlijke herinneringen boven brengen.

In het laatste gebouw, blok D, is er opnieuw een fototentoonstelling. We zien er ook schilderijen die gemaakt werden door één van de 7 overlevenden uit de gevangenis over de verschillende foltertechnieken en ook de originele foltertuigen staan hier tentoongesteld. In de laatste kamer liggen honderden schedels, de meeste mensen werden doodgeslagen met bamboestokken omdat dit geen geld kost, een kogel per hoofd was te duur.

Tijdens onze rondleiding merken we dat onze gids soms uiterst gevoelig reageert op de dingen die we zien en waarover ze vertelt. Dave vraagt haar hoe zij deze verschrikkelijke periode meemaakte: onze gids werd een wees nadat haar hele familie werd uitgemoord, ze toont ons een litteken onderaan haar been wat een resultaat is van de folteringen die ze als kind moest ondergaan. Ze moest onmenselijk hard werken op de velden en werd uitgehongerd, als resultaat hiervan moet ze dagelijks medicijnen nemen om de pijn aan haar buik en maag te kunnen verdragen. Wanneer je zoiets hoort sta je helemaal versteld, je kan je niet inbeelden wat deze mensen allemaal doorstaan hebben.

Als laatste vertelt ze ons dat alle soldaten uit dit regime vrij rondlopen, zij hebben jarenlang hun eigen volk uitgemoord en gemarteld en werken nu als boer op hun veld. Iedereen weet wie ze zijn, niemand kan er iets aan doen.

En wanneer je weet dat vele van deze moordenaars nu een job uitoefenen in het parlement of een of ander politiek mandaat hebben, dan heeft het geen zin om verdere vragen te stellen over hoe deze mensen zomaar vrijuit kunnen gaan.

Pol Pot, geboren onder de naam Saloth Sar of ook wel “brother 1” genoemd, is gestorven aan malaria. Brother 2 werd een aantal maanden geleden gearresteerd en Brother 3 slechts een aantal dagen geleden. We hebben geen idee hoe het verder zal gaan met deze twee levende misdadigers.

Nadat we dit alles even lieten bezinken gingen we kijken naar een documentaire waarin onder andere een man al lachend getuigt over de periode dat hij in deze gevangenis werkte.

Tijdens dit bezoek stonden meermaals de tranen in mijn ogen, wat je hier ziet is zo echt dat het zelfs angstaanjagend wordt.

We verlaten de gevangenis met een raar gevoel in onze maag, hoeveel mensen die we dagelijks tegenkomen zaten niet middenin deze gruwel.

Dit alles moeten we toch even laten bezinken, daarom plannen we vandaag geen andere bezoeken meer. We fietsen langs de Russische markt waar werkelijke alles te koopt is, de hitte onder de golfplaten daken wordt ons al snel teveel en we maken nog een fietstocht door de stad.

Phnom Penh is dan wel een hoofdstad, ze is niet zo heel groot en je kan hier gemakkelijk met de fiets rondrijden. Smijt je gewoon in het verkeer, zoveel mogelijk doorrijden is hier de boodschap. Het is hier een wirwar van fietsen, brommers, tuk tuks, auto’s en iedereen rijdt door elkaar. Raar maar waar, dat gaat vrij vlot zolang je maar niet te hard twijfelt en doorrijdt.

Het pomelo seizoen is blijkbaar aangebroken, we rijden door een straat met het ene kraampje naast het andere. We kopen ons zo’n groene reus en het smaakt heerlijk en sappig. Gisteren reden we langsheen een kraampje met gefrituurde insecten en tarantula’s, die delicatesse lieten we aan ons voorbij gaan. In plaats daarvan eten wij liever een baguette of heerlijke verse popcorn die in kraampjes op straat verkocht wordt.

De baguetten zijn één van de vele zaken waaruit de Franse invloeden nog te merken zijn. Vele van de straatnamen hier zijn Frans en verspreid over de stad vind je heel wat Franse koloniale gebouwen.

Onze volgende dag begon pas laat in de voormiddag nadat we nog eens hadden uitgeslapen, we ontbeten in de guesthouse en begonnen daarna aan een stadswandeling. Phnom Penh is dan wel de hoofdstad, maar het is niet onoverkomelijk om ze te voet te verkennen. Hoewel het toch aangenamer was om het per fiets te doen zoals gisteren, het drukke verkeer en de brede boulevards maken het niet echt gezellig om rond te wandelen. Langs de rivier daarentegen is het weer wel heel gezellig.

We wandelden langs de Central Market, een Art Deco gebouw met in het midden een grote koepel (dome) die volgens sommigen één van de grootste ter wereld is. Het gebouw bestaat uit 4 armen die allen bomvol winkeltjes en kraampjes staan. Het is hier veel aangenamer winkelen dan gisteren op de Russische markt en ook hier vind je alles.

We kregen stilaan honger en hadden deze keer geen zin om alweer een restaurantje te zoeken en teveel geld te betalen, we merkten al eerder dat we niet bepaald in de goedkoopste wijk van de stad vertoefden.

We wandelen het Sorya shoppingcenter binnen, een modern gebouw waar mensen tewerkgesteld zijn die winkeliers moeten helpen bij het gebruik van de roltrap. Hier vinden we een supermarkt en we doen inkopen voor een “franse lunch”. Onderweg naar de rivier lopen we op een kraampje met pomelo’s en omdat ons dat gisteren zo smaakte kopen we er opnieuw een.

Aan de Tonlé Sap rivier zetten we ons op een stenen muurtje en halen onze baguette boven en een doosje La Vache Qui Rit. Het duurt nog niet te lang voor de eerste bedelende kinderen naast ons staan, het is verschrikkelijk om hun trieste gezichten aan te zien, maar we kunnen toch niet elke keer ons eten afgeven. De bedelaars volgen elkaar op waardoor we onze gezellige picknick aan de rivier in het water zien vallen, we rapen onze spullen bij elkaar en gaan een heel eind verder zitten. Gelukkig zijn er hier geen kinderen in de buurt en zo kunnen we onze baguette toch nog laten smaken met als dessert alweer een sappige pomelo.

Met onze buik vol stappen we samen op een brommer die ons naar het Boeng Kak meer brengt. Het is intussen al late namiddag en we vinden een leuke bar, een paalwoning op het meer. Voor de eerste keer halen we ons spelletje “mens erger je niet” boven en blijven hier plakken om de zonsondergang te zien. Nadien eten we nog een hapje in deze buurt aan het meer die niet heel groot is maar wel erg gezellig. We hebben er al een beetje spijt van dat we hier geen slaapplaats gezocht hebben, maar het is de moeite niet meer om te veranderen. Bovendien is het hier goedkoper om iets te eten of te drinken dan de buurt waar wij logeren en is er veel meer ambiance.

Om terug “thuis” ter geraken nemen we opnieuw een brommer, de goedkoopste manier om je hier te verplaatsen en het is hier toch de gewoonte om met zijn drieën op 1 brommer te rijden.

Op onze laatste dag in Phnom Penh bezochten we de killing fields van Choeung Ek. Een goede aanvulling op ons bezoek aan de gevangenis. Naar deze plek werden de gevangenen gebracht die geëxecuteerd werden, naarmate de jaren vorderden waren er zoveel mensen die hiernaartoe gebracht werden dat ze 1 nacht hier moesten blijven omdat niet iedereen op dezelfde dag kon “vermoord” worden.

In totaal werden er al 86 van de 129 massagraven blootgelegd, hier werden 8.985 skeletten gevonden van zowel mannen, vrouwen als kinderen. De overige graven bevinden zich op hetzelfde domein waar zich intussen een meertje gevormd heeft.

Alle schedels en beenderen die werden opgegraven liggen nu in een stupa die speciaal gebouwd werd op het domein van de killing fields ter herdenking van de duizenden slachtoffers.

De rest van deze dag brachten we voornamelijk al wandelend door de stad door. We stapten opnieuw langs de Russische markt en kochten ons een nieuwe voorraad DVD’s, je vindt hier de allernieuwste films aan kleine prijzen.

We regelden onze bustickets voor morgen naar Kampong Cham en gingen onze visums voor Laos afhalen in de ambassade.

Daarna lieten we ons terug naar het Boeng Kak meer brengen voor een mooie zonsondergang, met iets minder wolken dan gisteren, we vinden het hier aangenamer vertoeven dan in regio waar onze guesthouse gelegen is.